Harvard Universitetində aparılan bir araşdırmaya görə, məktəbə erkən başlayan uşaqlarda eyni sinifdə oxuyan yaşlı sinif yoldaşlarına nisbətən diqqət çatışmazlığı hiperaktivliyi pozğunluğu (DÇHP) diaqnozu qoyulma ehtimalı 34 faiz çoxdur. Bəs səbəb nədir?

Bizimyol.info "trthaber"ə istinadən xəbər verir ki, uşaq bağçası müəlliminiz uşağınızın məktəbə hazır olduğunu söyləyə bilər, lakin bu, həmişə doğru olmaya bilər. Çünki məktəbə vaxtından əvvəl başlamaq uşaqlarda müvəffəqiyyəti azalda bilər və hətta DÇHP diaqnozu qoyulma ehtimalını artıra bilər.

Bu risk 8-ci sinfin sonuna qədər davam edir. Məhz buna görə də uşaqları, xüsusən də 6 yaşına çatmamış uşaqları məktəbə göndərməzdən əvvəl iki dəfə düşünmək lazımdır.

• Bəs, yaşı çatmamış məktəbə göndərilən uşaqlar məktəbdə və evdə hansı problemlərlə üzləşirlər?
• Ay fərqləri uşaq inkişafında niyə bu qədər vacibdir?
• Valideynlər uşaqlarına necə nəzarət etməlidirlər?

Bu sualların cavabını Uşaq və Yeniyetmə Psixiatriya mütəxəssisi İpek Kuşçu Özücerdən dinlədik.

Uşaqların beyin inkişafı və yaş faktoru

İpek Kuşçu Özücer bildirir ki, bir neçə ay belə beyin inkişafı baxımından böyük fərq yarada bilər. O, icraedici funksiyalar adlanan planlaşdırma, təşkilatlanma və özünü idarə etmə bacarıqlarının 6-7 yaş arasında çox dəyişdiyini vurğulayır.

"Hətta aylıq fərqlər 5-7 yaş arası uşaqların inkişafında ciddi fərq yarada bilər. Bu, daha çox icra funksiyaları ilə bağlıdır. Bu icraedici; Planlaşdırma, təşkilatlanma və özümüzü məhdudlaşdırma ilə bağlı funksiyalardır. Yəni əl-qolumuzun hərəkətini tormozlamaq, danışa bilməyəcəyimiz yerdə ağzımızı tormozlamaq, qaydalara əməl edilməli olduğu yerdə istədiyimizi etməkdən çəkindirmək deyil... Lakin yaş artdıqca aylardakı fərq daha az əhəmiyyət kəsb edir", - deyə o qeyd edib

Özücer xəbərdarlıq edir ki, 72 aydan əvvəl məktəbə başlayan uşaqlar əlavə stress yükü yarada, akademik müvəffəqiyyətə və dostluq əlaqələrinə mənfi təsir göstərə bilər. Özücərin sözlərinə görə, xüsusilə oktyabr, noyabr və dekabr aylarında doğulan uşaqların məktəbə başlama yaşının təxirə salınması daha sağlam inkişaf üçün vacibdir.

Uşaq bağçası ilə ibtidai məktəb arasındakı fərqlər

Valideynlər övladlarının ibtidai məktəbdə bağçada olduğu kimi eyni harmoniyanı qoruya bilməməsinə təəccüblənə bilər. Bununla belə, uşaq bağçası daha sərbəst və strukturlaşdırılmamış mühit təklif etdiyi halda, ibtidai məktəb daha intizamlı və strukturlaşdırılmış təhsil tələb edir.

Özücer, bağçaya uyğunlaşan uşaqların ibtidai sinifdə oturmaqda, özünü idarə etməkdə və verilən tapşırıqları yerinə yetirməkdə çətinlik çəkə biləcəyini bildirir. “Məsələn, 5 yaş 9 aylıq uşaq bağçada uğur qazana bildiyi halda, ibtidai sinifdə bu bacarıqlardan geri qala bilər”, - deyib.

“5 yaş 9 aylıq uşaqla 6 yaş 9 aylıq başlayan uşaq eyni sinifdə ola bilər. 5 yaş 9 aylıq uşaq müəyyən edilmiş müddətdə işi tamamlamaqda, yazmaqda və ya o an etmək istəmədiyi bir işə motivasiya tapmaqda çətinlik çəkə bilər. “Öyrənməsində, zəkasında, qavrayışında heç bir problem olmasa da, cəmi 5 yaş 9 aylıq olduğu üçün yaşayacağı çətinliklər məktəb həyatını əlavə stressə və əlavə yükə çevirə bilər”, - deyə bildirib.

Özücər deyir ki, uşaqların daşıdığı bu əlavə stress bəzi əlamətlərlə özünü göstərir.

DÇHP riski niyə artır?

Harvard Universiteti tərəfindən aparılan bir araşdırma, uşaqların məktəbə başladığı yaşın diqqət çatışmazlığı hiperaktivlik pozğunluğu (DÇHP) diaqnozu qoyulma ehtimalına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdiyini müəyyən edib. Araşdırmaya görə, məktəbə erkən başlayan uşaqlar eyni sinifdə oxuyan yaşlı sinif yoldaşlarına nisbətən DÇHP diaqnozu qoyulma ehtimalı 34 faiz çoxdur. Özücer bu riskin 8-ci sinfə qədər davam etdiyini izah edir.

“Uşaq 5 yaş 9 aylıq məktəbə başlayanda DÇHP diaqnozu qoyulma ehtimalı artır. Bu, təbii ki, 100 faiz deyil; Mütləq bu problemləri yaşamaq kimi bir şey yoxdur. Amma biz bu riski öz əlimizlə artıra biliərik. "Uşaq bu riski götürmək üçün kifayət qədər simptomlar yaratmasa belə, müxtəlif simptomlar yarada bilər", - deyə mütəxəssis bildirib.

Bu vəziyyətin uşaqların yaşına uyğun olmayan təhsil mühitində olmasından qaynaqlandığını söyləyən Özücer, yaşıdlarından çox kiçik olan bu uşaqların daha çox səy göstərməyə məcbur olduqlarını qeyd edib.